به نقل از «ایسنا»

داستان مدیریت سنتی آب در این قنات‌ تاریخی

تاریخ انتشار: ۲۷ تیر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۲۴۹۸۲۸

ایسنا/خراسان جنوبی مدیر پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی تون گفت: مجموعه قنوات بلده فردوس(آب بلده طیبه تون) نشانه‌ای از نبوغ بشری در استحصال و مدیریت سنتی آب است که تاریخچه‌ای جذاب دارد.

اقدس کرم‌پور در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: در اسطوره‌های ایرانی، ساختن «نای و کاریز» کاری ایزدی است و وجودهای اهریمنی چون بر جهانِ اهورایی و سرزمین‌های ایرانی تازِش آورند، قنات‌ها(کاریزها)را ویران می‌کنند و در آنها خاک می‌انبازند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 

وی افزود: قنات اگرچه در همه پهنه جهان ایرانی وجود دارد و به دیگر سرزمین‌ها نیز گسترش یافته است، اما هر چه به حوزه مرکزی ایران نزدیک‌تر می‌شویم قنات‌ها فناوری پیچیده تر و عظمت و شکوه بیشتر پیدا می‌کنند. اگر اصطلاح تمدن کاریزی درباره تمدن ایرانی به کار برده می شود به سبب رشد و پیچیدگی فناوری پیشرفته ایجاد قنات، به ویژه در این بخش از کشور کهنسال ما است.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی تون با بیان اینکه شهر تاریخی تون همچون بسیاری از شهرهای فلات مرکزی ایران در حوزه‌ قنات و قنات‌داری و تکنولوژی استحصال آب دارای تجارب ارزشمندی است، تصریح کرد: این شهر در گذشته دارای قنوات متعددی بوده است که بعضی از آنها در درون شهر ظاهر می‌شده‌اند و برخی هم در اطراف شهر ظاهر می‌شده و اهالی به کشاورزی در کشتمان‌های آنها می‌پرداخته‌اند. 

کرم‌پور ادامه داد: این موضوع در منابع مختلف تاریخی در کتب سفرنامه‌نویسان جغرافی‌دانان بارها اشاره شده است و وضع آن چنین نهاده‌اند که اول حصاری بغایت بزرگ نهاده و خندق عمیق بی‌آب دارد و بازار و باغات و تودستان‌ها درگرد خانه‌ها و غله‌زار در گرد باغات و  در گرد غله‌زارها بندها بسته که آب باران می‌گیرند و آب بدان غله می‌برند و در آن بندها خربزه بی آب زراعت می‌کنند بغایت شیرین است و آبش از کاریزهاست و هوایش معتدل و حاصلش غله و میوه و ابریشم باشد.

وی با بیان اینکه قنات بلده فردوس در چهلمین اجلاس یونسکو ثبت جهانی شده است، افزود: شاه بیت غزل قنوات در شهر تاریخی تون، مجموعه قنوات یا آب بلده است. بلده به معنای شهر و آب بلده همان آب شهر است.  آب بلده را به تعبیری می توان یک رود مصنوعی، جاری در دشت فردوس قلمداد کرد. این تعبیر زمانی مورد توجه قرار می گیرد که این آب، از بهم پیوستن چندین رشته قنات و چشمه و تشکیل یک شاه جوی بوجود می آید. آب بلده متشکل از ۱۵ رشته قنات و چهار دهانه چشمه است که از اعصار گذشته و زمان‌های قدیم در دل کوه‌های شرقی فردوس حفر شده و دبی آب متغیر بوده، که حداکثر آن حدود ۳۰۰ لیتر بر ثانیه می باشد  و در طی چند سال اخیر به علت خشکسالی دبی آب آن به ۱۵۰ لیتر بر ثانیه رسیده است. 

مدیر پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی تون بیان کرد: این آب حدود ۳۵ کیلومتر را طی می‌کند و دشت‌های تشنه و باغات را سیراب و در روزگاران قبل از زلزله ۱۳۴۷ بخش اعظمی از آب مصرفی شهر را تأمین می‌کرده و امروزه این آب حدود ۲۳۸۲ هکتار از زمین‌های کشاورزی این منطقه را مشروب می‌کند.

کرم‌پور با اشار به فناوری تیره‌کردن آب، افزود: حرکت آب در مسافت طولانی، درون جوی‌های خاکی که در معرض آفتاب سوزان و باد قرار دارند قاعدتاً نباید اثری از آب را به مزارع برساند.  

وی بیان کرد: راهکار خلاقانه‌ای که آدمی در طی سالیان دراز برای حفاظت از آب در برابر این تهدیدات کرده است گل‌آلود کردن آب است و به صورت کاملاً هدفمند شاخه‌ای از آب شاه‌جو را گرفته و از زمین‌زارهای رسی عبور داده تا با غلظت بالایی گِل آلود شود و سپس آن را به شاه‌جو اضافه کرده و نهایتاً کل آب تیره می‌شود. این کار چند مزیت اثبات شده دارد؛ اول آنکه بخشی از ذرات معلق در کف و جداره‌های جوی‌ها ته‌نشین می‌کند و با توجه به دانه‌بندی ریزشان نفوذپذیری آنها را کم‌تر می‌کند. 

مدیر پایگاه میراث فرهنگی شهر تاریخی تون ادامه داد: دوم آنکه انشعابات هر یک از زمین‌ها کشاورزی را آب‌بند می‌کند. سومین دلیل آن‌است که ذرات معلق در آب موجب افزایش نیروی پیشروی آب در زمین‌های کشاورزی(خاکی) می‌شود و چهارمین دلیل موجب استحکام ساقه‌ی درختانی می‌شود که در لبه‌های شاه‌جو کاشته شده‌اند.

وی بیان کرد: شکل‌گیری و طراحی سیستم مدیریت کنونی آب بلده  بر اساس مطالعات میدانی و اطلاعاتی که سینه‌به‌سینه منتقل و به ما رسیده، مربوط به دوره صفویه می‌باشد. پویایی و نگاه همه جانبه به امور مختلف مربوط به آب، کشاورزی، روابط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه از نکات در خور توجه این سیستم است که تاکنون پابرجا مانده است.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: استانی اجتماعی میراث فرهنگی احیای قنوات مجموعه قنوات بلده فردوس دشت فردوس استانی اجتماعی استانی اقتصادی استانی شهرستانها استانی فرهنگی و هنری استانی سیاسی استانی علمی و آموزشی كهگيلويه و بويراحمد استانی ورزشی استانی اجتماعی استانی اقتصادی استانی شهرستانها استانی فرهنگی و هنری آب بلده زمین ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۲۴۹۸۲۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تخریب ۳۰۰ قنات جنوب سیستان و بلوچستان در سیل اخیر

رئیس جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان گفت: در بارندگی‌های اسفندماه سال گذشته و فروردین امسال و وقوع سیل در استان، بیش از ۳۰۰ رشته از قنوات دچار خسارت شده که جهت مرمت و بازسازی آنها اعتباری بالغ بر یک هزار و ۲۰۰ میلیاد ریال مورد نیاز است. - اخبار استانها -

سیدمحمدرضا سیدحسینی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در زاهدان با اشاره به 9 اردیبهشت روز جهانی قنات اظهار داشت: کشاورزی استان سیستان و بلوچستان از نظر وابستگی به آب قنات رتبه چهارم کشوری را داراست. 

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان سیستان و بلوچستان گفت: طبیعت خشک و کم باران استان، نیاکان سختکوش مردم این دیار را مانند سایر استان‌های کویری کشور سمت تکنولوژی حفر قنات سوق داده که نتیجه زحمات و تلاش‌های طاقت فرسای آنها در قالب یک هزار و 925 رشته قنات به طول دو هزار و 327 کیلومتر به عنوان میراثی گران‌بها به ما سپرده شده است. 

وی افزود: استان سیستان و بلوچستان از نظر تعداد قنوات رتبه ششم کشوری و به لحاظ وابستگی کشاورزی استان به آب قنات با 15 درصد رتبه چهارم کشوری را در بین استان‌های قنات‌خیز کشور برخوردار بوده و این نکته موید نقش بسزا و مهم قنات در تولید محصولات کشاورزی و ایجاد اشتغال در استان است.

سیدحسینی خاطرنشان کرد: در بارندگی‌های اسفندماه سال گذشته و بارش‌های فروردین امسال و وقوع سیل در استان، بیش از 300 رشته از قنوات دچار خسارت شده و جهت مرمت و بازسازی این قنوات، اعتباری بالغ بر یک هزار و 200 میلیاد ریال مورد نیاز است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان سیستان و بلوچستان تصریح کرد: جهت حفظ و نگهداری این میراث ملی لازم است که با یاری مالکین و کشاورزان قنوات به مرحله‌ای برسیم که قنوات مجدداً رونق سابق خود را بازیابند و با اختصاص اعتبار لازم و اجرای عملیات زیربنایی به روش‌های علمی در حفظ این میراث ارزشمند کوشا باشیم.

انتهای پیام/